Bron: Website BMC

Digitalisering zorgt voor ongekende en snelle veranderingen in de samenleving. Kan de overheid dit tempo wel bijbenen en wordt er voldoende geïnvesteerd? Hoe is het gesteld met het innovatievermogen van de overheid? Hebben beslissers voldoende kennis over digitalisering en technologische ontwikkeling? En voelen ze de urgentie? In Europa is digitalisering één van de top-prioriteiten van de Europese Commissie en de rijksoverheid zet stevig in op digitale transformatie met een agenda digitale overheid en met het aanstellen van een staatssecretaris Digitale Zaken. Maar de aanpak van veel maatschappelijke opgaven is op het niveau van gemeenten belegd. De digitale transformatie zal dan ook op die bestuurslaag voor een belangrijk deel vorm moeten krijgen. Zijn gemeenten daar wel klaar voor?

Digitale transformatie

Digitale transformatie is een breed begrip en omvat de adoptie van digitale technologieën om waarde te creëren. In het geval van de overheid gaat het om publieke waarde voor inwoners, ondernemers en maatschappelijk instellingen. De toepassingen zijn breed en onder andere te vinden in de publieke ruimte, mobiliteit, klimaat en energie, (sociale) veiligheid, zorg en dienstverlening. Het gaat veelal om ‘slimme’ toepassingen, bijvoorbeeld camerasystemen, sensortechnologie, robot medewerkers en algoritmes. 

Vooral aandacht voor wat moet

Is er op het niveau van gemeenten voldoende politiek-bestuurlijke aandacht voor de digitale transformatie? Om dat te onderzoeken, maakte BMC een rondgang langs 50 gemeenten, op basis van het inwonersaantal verdeeld over drie categorieën: <50.000 inwoners (n=22), 50.000 tot 100.000 inwoners (n=17) en >100.000 inwoners (n=17). We hebben de meest recente kader- of voorjaarsnota's en vastgestelde begrotingen doorgenomen met aandacht voor vijf digitale hoofdthema’s: informatieveiligheid & privacy, digitalisering processen en dienstverlening, datagedreven werken, smart city en digitale transformatie. We hebben in kaart gebracht in hoeverre digitale transformatie en aanverwante onderwerpen onderdeel zijn van de bestuurlijke focus en prioriteitenstelling. Met andere woorden: staat het op de politiek-bestuurlijke agenda? 

Uit ons onderzoek blijkt dat een ruime meerderheid van de gemeenten (86%) expliciete aandacht heeft voor informatieveiligheid en privacy. Directe aanleiding daarvoor is wet- of regelgeving. Hierin zijn geen grote verschillen tussen gemeenten van verschillende omvang. Ook heeft 82% van de gemeenten aandacht voor digitalisering van processen en dienstverlening. Het thema datagedreven werken werd door 54% van de gemeenten benoemd in hun stukken. Op dit thema scoorden de middelgrote gemeenten duidelijk het minst (35%), terwijl de grote gemeenten er in ruim driekwart van de gevallen aandacht voor hadden (77%). De kleine gemeenten zaten in het midden (50%). Gemeenten besteden duidelijk minder aandacht aan de thema’s smart city en digitale transformatie; respectievelijk 13% en 9%. We zien op deze thema’s geen grote verschillen tussen de gemeentegroottes. Onze conclusie is dat voor de meer ontwikkelgerichte thema’s, zoals datagedreven werken, smart city en digitale transformatie, beperkt expliciete aandacht is.