Raymond Alexander, hoofd ICT in ’s-Hertogenbosch en voorzitter van de koepel IMG 100.000+, is één van de initiatiefnemers van Common Ground. Hij vertelde in zijn inleiding over deze beweging, die stapsgewijs een moderne ICT-infrastructuur voor de uitwisseling van gegevens binnen en tussen gemeenten wil aanleggen. De beweging ontstond halverwege 2017 bij een aantal gemeenten en is sindsdien sterk gegroeid.

Tientallen gemeenten doen inmiddels mee, maar ook uitvoeringsorganisaties, de rijksoverheid en leveranciers. Alexander liet een animatie zien waarin helder wordt uitgelegd wat Common Ground inhoudt. Er zijn inmiddels twee fieldlabs georganiseerd waarin kleine teams binnen vijf dagen oplossingen voor gemeentelijke vraagstukken bouwen.

“Dit is echt een andere manier van samenwerking tussen gemeenten en hun partners, inclusief leveranciers. Het maakt co-creatie mogelijk, we gaan echt samen aan de slag. En dat lukt! Dat geeft een enorme energie.” Zo wordt er gebouwd aan de NLX, een tussenlaag die het mogelijk maakt om data uit diverse bronnen te gebruiken in processen en applicaties, terwijl de data bij de bron blijft. “De keuze voor deze architectuur, waarin we data loskoppelen van applicaties, betekent dat we veel sneller kunnen innoveren. Het maakt de gemeentelijke dienstverlening sneller, goedkoper, transparanter en flexibeler,” vertelde Alexander.

Blijvend investeren in relatie gemeenten met leveranciers

Johannes van Veen, adviseur PBLQ en voormalig hoofd Informatiebeleid VNG, plaatste in zijn inleiding de samenwerking tussen gemeenten en markt in historisch perspectief. “Er is altijd kritiek geweest en een zekere gespannen verhouding tussen gemeenten en hun leveranciers. Maar de geschiedenis wijst uit dat dit wel het meest stabiele en succesvolle model is als het gaat om de ontwikkeling van gemeentelijke software,” zei hij. Er moet wel blijvend geïnvesteerd worden in de relatie tussen gemeenten en leveranciers, voegde hij toe: “Want die relatie is vaak moeizaam. Gemeenten doen er goed aan om hun opdrachtgeversrol te versterken. Daarin spelen ook gebruikersverenigingen een belangrijke rol.”

Gemeenten hebben de afgelopen dertig jaar een positieve ontwikkeling doorgemaakt, vertelde Van Veen, onder meer in het vaststellen van standaarden. Maarten Hillenaar, directeur Public Sector Solutions, Centric, reflecteerde daarop: “Een aantal dingen die gemeenten inzetten zijn gelukt, andere niet. De crux zit hem er volgens mij in dat gemeenten autonoom zijn en hun eigen keuzes maken. Als het hen lukt om als één sterke opdrachtgever te gaan werken, dan kunnen we grote stappen zetten.”

‘Fantastisch ideaalbeeld’

Hillenaar noemde Common Ground “een fantastisch ideaalbeeld, waar wij volmondig in mee willen. We moeten alleen niet vergeten dat we nog een behoorlijke weg te gaan hebben voordat we daar zijn. Hoe gaan we die weg doorlopen, hoe komen we samen bij dat eindbeeld uit? Daar mag meer aandacht voor zijn.” De relatie tussen gemeenten en markt zal hoe dan ook veranderen, zo was de conclusie.

Nathan Ducastel, directeur Beleid Informatiesamenleving bij de VNG: “We gaan toe naar een ander speelveld tussen gemeenten en leveranciers. Er komt binnenkort een eerste proeve van een paper, waarover we het gesprek gaan voeren met de markt. Het zou mooi zijn als dat uiteindelijk kan leiden tot een convenant, met heldere afspraken waar we als gemeenten naartoe willen en hoe dat speelveld eruit zal zien. Zodat alle partners in dit proces weten waar ze aan toe zijn.” Patrick van Domburg, burgemeester van IJsselstein en voorzitter van de Gebruikersvereniging Centric, zag dat nieuwe speelveld weerspiegeld in de aanwezigen op de conferentie: “Er zijn hier leden van de gebruikersvereniging, maar ook gemeenten die geen klant zijn van Centric. Er zijn zelfs een paar concullega’s van Centric. Dat zegt iets over deze tijd: de vraagstukken voor gemeenten zijn zo groot dat we echt dingen samen moeten doen, dus we doen het met zijn allen.”