Hoe krijgen we algoritmen die gebruikt worden door de overheid zo eerlijk mogelijk en hoe kan goede archivering daaraan bijdragen? Tobias van der Knaap, masterstudent Archival & Information Studies aan de Universiteit van Amsterdam, deed er onderzoek naar bij het CBS. Zijn onderzoek valt binnen het CBS-project ‘Eerlijke algoritmen’ dat in 2018 werd gestart. ‘Als technologie de menselijke beslissing overneemt, is verantwoording extra belangrijk.

Verantwoording en transparantie

De ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie gaan hard. Steeds vaker zetten gemeenten en andere overheden algoritmen in om beslissingen te nemen, bijvoorbeeld bij het opsporen van bijstandsfraude of om de kans op schooluitval te bepalen. ‘Aan die ontwikkelingen zijn ook risico’s verbonden’, zegt Tobias van der Knaap, inmiddels afgestudeerd. Van der Knaap heeft bij het CBS onderzocht op welke manier verbeteringen op het gebied van archivering en informatiebeheer kunnen bijdragen aan de borging van transparantie, uitlegbaarheid, verantwoording en eerlijkheid bij het gebruik van algoritmen, specifiek bij gemeenten. ‘Verantwoording en transparantie zijn belangrijke begrippen in de archiefwereld’, zegt Van der Knaap. ‘Eerlijkheid en uitlegbaarheid staan centraal in het project ‘Eerlijke algoritmen’ van het CBS’.

Maatschappelijk perspectief

Van der Knaap dook de literatuur in: ‘Ik kijk niet naar de technische details van algoritmen, maar kies het perspectief van de maatschappij. Welke gevolgen heeft het voor mensen als gemeenten algoritmen inzetten? Welke risico’s kleven daaraan? Wat vinden mensen belangrijk om te weten en te borgen?’
Ook het wettelijk kader werd bestudeerd: de Archiefwet, de AVG en de aankomende Wet Open Overheid, de opvolger van de Wet Openbaarheid Bestuur. Van der Knaap: ‘Bovendien heb ik gekeken naar het Europese beleid. De Europese Unie is op zoek naar een manier om op een goede manier om te gaan met de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie. De Nederlandse aanpak zou daarop aan moeten sluiten.’

Transparantie

Een belangrijk deel van het onderzoek bestond uit interviews met bijvoorbeeld medewerkers van de afdelingen Onderzoek en statistiek van gemeenten of stadsarchieven. ‘Met behulp van de interviews heb ik in kaart gebracht hoe binnen gemeenten op dit moment wordt omgegaan met informatie en archivering. Heeft het prioriteit? Hoe is het proces geregeld? Maar ook: worden algoritmen gebruikt bij de besluitvorming? Hoe wordt daarbij nagedacht over transparantie, uitlegbaarheid, eerlijkheid en verantwoording? Tegen welke praktische obstakels loopt men aan?’

Verder lezen bij de bron.