Website Digitale Overheid

In het advies ‘Sturen of gestuurd worden?’ wijst de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) op de noodzaak om de legitimiteit van sturen met data te waarborgen. De Raad biedt daarbij ook een hulpmiddel met het Data Debat Denkraam: met 25 goede vragen om te stellen bij dataprojecten.

Uitdaging

Data zijn van groot belang voor het realiseren van publieke doelen en waarden. De ROB ziet dan ook veel kansen in datasturing. Maar datasturing kan pas succesvol zijn als die sturing legitiem is. Dat wil zeggen dat er democratische controle op is, dat machtsmisbruik corruptie worden aangepakt, en dat het bijdraagt aan het leervermogen van de overheid. Dat is een opgave voor het openbaar bestuur, stelt de Raad.

25 vragen

In het ‘Data Debat Denkkader’ staan de belangrijkste ontwikkelingen van sturen met data op een rij. Die zijn doorvertaald naar 25 vragen die gesteld moeten worden bij publieke verantwoording. De vragen staan gegroepeerd per fase van de datacyclus: data­verzameling, data-­analyse en data­toepassing.

Download het rapport en het ‘Data Debat Denkkader‘ bij de ROB.

Drie uitdagingen voor legitimiteit sturen met data

De Raad wijst naar drie uitdagingen om de legitimiteit van sturen met data te waarborgen. Allereerst weten partijen die sturen met data weten steeds meer over burgers, maar omgekeerd weten burgers steeds minder over partijen die sturen met data. Dat heet de transparantie-paradox. Ten tweede verdwijnen de dilemma’s, afwegingen en subjectieve waardenoordelen in het proces van sturen met data in een black box. En als derde ligt digitale ontsporing op de loer. Zo worden data steeds vaker toegepast voor andere doelen dan waarvoor ze zijn verzameld. Maar ook door (semi) automatische analyse en besluitvorming, en door gebrek aan reflectie, kunnen goedbedoelde maatregelen pakken verkeerd uitpakken en is bijsturing vaak te lauw of te laat.

Omslag in denken over sturen met data

Met zijn advies wil de Raad bijdragen aan een omslag in het denken in politiek, beleid en het democratisch debat over stu­ren met data. Dit door de focus te verleggen van:

• het verzamelen van data over burgers naar het verzamelen van data over partijen die sturen met data;
• inzicht in de motieven en overwegingen van burgers naar inzicht in de motieven en overwegingen van partijen die sturen met data;
• burgers die worden gestuurd met data naar burgers behoeden voor risi­co’s van data-sturing en ze het beleid laten mee – en bijsturen.

Deze omslag in het denken moet overheden en private marktpartijen, waaronder techbedrijven, die sturen met data aanzetten om dat verantwoord te leren doen.

Publieke verantwoording

De Raad wil de focus in het debat verleggen met behulp van publieke verantwoording. Dat zou vooral in het teken moeten staan van het versterken van het zelfcorrigerend vermogen van de democratie en het leervermogen van het openbaar bestuur. Publieke ver­antwoording creëert een podium om vanuit een breder perspectief te kijken naar sturen met data, waarbij niet de effectiviteit en efficiëntie centraal staan, maar de publieke doelen en waarden.

Data Debat Denkkader en aanbevelingen

Om ervoor te zorgen dat volksvertegenwoordigers en bestuurders de juiste vragen weten te stellen tijdens publieke verantwoording over sturen met data en gezaghebbend kunnen optreden, heeft de Raad het ‘Data Debat Denkkader’ opgesteld.

Daarnaast doet de Raad negen aanbevelingen langs drie hoofdlijnen:

• Versterk de kennispositie van bestuurders, volksvertegenwoordigers, ambtenaren en burgers.
• Vertaal publieke waarden naar een samenhangend beleid voor data-technologie.
• Benut huidige verantwoordingsstructuren beter, pas deze zo nodig aan of creëer nieuwe structuren.

Webinar

Discussieer mee over de conclusies en aanbevelingen van dit advies tijdens het webinar op 10 juni 2021, van 13.00 tot 14.00 uur.
Meer informatie en inschrijven