Welke gegevens gebruikt de gemeente Amsterdam om parkeercontrole uit te voeren? Hoe voorspelt de gemeente Den Haag het gebruik van Wmo-voorzieningen de komende jaren? De antwoorden zijn terug te vinden in het Algoritmeregister van de Nederlandse overheid. Gemeenten speelden een belangrijke rol in de ontwikkeling ervan. Met name het werk van gemeente Amsterdam is expliciet als voorbeeld gebruikt, zij lanceerde als eerste een algoritmeregister in 2020. 

Vertrouwen en transparantie

Het algoritmeregister is een instrument om het vertrouwen in de overheid te vergroten, en bij te dragen aan transparantie en democratische legitimiteit. De transparantie van het register faciliteert het politiek-maatschappelijke gesprek over de inzet van algoritmes: Wat zijn de bestuurlijke keuzes en wat zijn daarvan de consequenties?

Als overheid hebben we een voorbeeldrol, daarom gaat de aandacht eerst uit naar algoritmes die we zelf ontwikkelden. Prioriteit hebben de zogenaamde ‘impactvolle algoritmes’, de algoritmes die een directe en grote impact hebben op inwoners. Op termijn kijken we naar de private algoritmes die we als overheden inkopen. We zijn immers verantwoordelijk voor de gevolgen van het gebruik van deze technologieën.

Geen eindpunt, maar beginpunt

Vanaf nu kunnen alle gemeenten beginnen met het registreren van de algoritmes die ze ontwikkelen en gebruiken. Maar het registreren van algoritmes is niet het eindpunt, het is eerder het beginpunt. Het algoritmeregister is een instrument om bij te dragen aan een betrouwbare overheid en onderdeel van een bredere beweging van waardenvol digitaliseren.

Dat geldt ook op Europees niveau, vanuit de Europese Unie is er een wetsvoorstel voor kunstmatige intelligentie, waarmee (transparantie)verplichtingen worden gesteld aan zowel ontwikkelaars, aanbieders als gebruikers van AI-systemen. Het aantal verplichtingen verschilt met de mate waarop een systeem impact heeft op inwoners of de maatschappij. Momenteel zijn er nog onderhandelingen over dit wetsvoorstel, verwacht wordt dat in 2023 een akkoord wordt bereikt.

Interbestuurlijke Datastrategie

We werken als gemeenten samen met andere overheidsorganisaties, bijvoorbeeld in de Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS). Gemeenten kunnen vragen stellen aan de Adviesfunctie, die integraal kijkt naar wat juridisch mag, technisch kan en ethisch verantwoord is. Ook organiseren we gezamenlijk een Datadialoog, waarin we met bestuurders en inwoners het volwassen gesprek hebben over de gewenste inzet van data en algoritmes, effecten daarvan, de waarden en de handelingsopties.