Afgelopen donderdag 29 oktober 2015 vond op initiatief van Archief 2020 een studiemiddagArchieven en open data - en nu? plaats over de gevolgen van de nieuwe Wet Hergebruik Overheidsinformatie en Open Data.  De dagvoorzitter was Bob Coret.

De nieuwe wet WHO

Het feit dat de Wet Hergebruik Overheidsinformatie (WHO) in werking is getreden is het gevolg van een Europese richtlijn uit 2003, die bevordert dat instellingen met een publieke taak openbare overheidsinformatie ter beschikking stellen aan burgers en bedrijven. Die richtlijn is in 2013 geactualiseerd en op 18 juli 2015 is de WHO in werking getreden. De richtlijn is directief dat wil zeggen dat die moet worden opgevolgd. Overheidsinformatie omvat meer dan  documenten alleen, het zijn ook gegevens en datasets. Hergebruik  gebeurt via apps, open data en dergelijke.  De nieuwe wet is om deze reden van economische betekenis.  De WHO verplicht niet tot actieve beschikbaarstelling van informatie als open data, maar bevat wel randvoorwaarden voor de beschikbaarstelling van open data.

Een burger kan direct een beroep doen op de WHO zonder een formeel WOB verzoek in te dienen. Een dergelijk verzoek kan overigens direct worden afgewezen als het niet-openbare informatie betreft. Opvallend is dat er grote verschillen zijn voor archiefdiensten en bibliotheken en musea. Deze laatste twee mogen rechten uitbaten, deze uitzonderingsgronden hebben ook Eye en het Instituut voor Beeld en Geluid weten te bedingen. Het lijkt alsof archiefinstellingen buiten de boot zijn gevallen, maar dat zelf nog niet realiseren.

Het amendement van Voortman en Schouw over de WHO (34123, 2 juni 2015 nr. 9) is niet aangenomen:

Met dit amendement vervalt de uitzondering die de Wet hergebruik van overheidsinformatie voor archieven maakt. Er is door de regering geen overtuigende reden aangevoerd om de Hergebruikrichtlijn voor archieven elders te implementeren dan voor andere informatie. Dit amendement dient de uniformiteit van regelgeving rondom het bewaren van informatie en de toegankelijkheid ervan.

Op deze wijze wordt bovendien voorkomen dat de Archiefwet 1995 gebruikt gaat worden voor het innen van dwangsommen, nu de door de regering voorgestelde antimisbruik regeling alleen geldt voor de Wob en de Wet hergebruik van overheidsinformatie en niet voor de Archiefwet.

De Archiefwet is inmiddels geharmoniseerd met de WHO, de WOB niet, in de volgende artikelen:

•  Art 5 Who, (art 17 Aw) :informatie wordt verstrekt in een open en machineleesbaar formaat en tezamen met de metadata. Tenzij dit niet aanwezig is.

•  Art 6 Who (art 17 Aw): gelijkheidsbeginsel en niet nodeloos beperken van hergebruik

•  Art 9.1 Who en 9.4 (art 19 Aw): betreft marginale verstrekkingskosten

Andere instellingen zoals de Kamers van Koophandel met het Handelsregister zijn ook als uitzondering op de WHO aangemerkt. Van een gelijkheidsbeginsel is dus geen sprake.

Wat is open overheidsinformatie ?

• Die openbaar is;(alleen na overbrenging na archiefbewaarplaats of eerder ?)
• Waar geen auteursrecht of andere rechten van derden op berust;
• Die bekostigd zijn uit publieke middelen, beschikbaar gesteld voor de uitvoering van die taak;(geldt ook voor archieven particuliere eigenaren in een archiefbewaarplaats ?)
• Die bij voorkeur voldoen aan ‘open standaarden’ (geen barrières voor het gebruik door ICT-gebruikers of door ICT-aanbieders), en
• Die bij voorkeur computerleesbaar zijn, zodat zoekmachines informatie in documenten kunnen vinden.

Geld en rechten

Tijdens de middag werd er gesproken over de betekenis van marginale kosten, die in de meeste gevallen een fractie zijn van de vastgestelde leges !!!Veel archiefdiensten willen en masse digitaliseren, maar het benodigde geld ontbreekt soms. In de WHO is bepaald als een bestand analoog is, het bestand niet digitaal ter beschikking hoeft te worden gesteld, een digitaal bestand wel en dat tegen de marginale kosten.  Een instelling moet de informatie verstrekken als open standaard. Op BREED is eerder de discussie gevoerd over kosten. Tijdens de middag ontstond een kip en een ei discussie in de zaal. Juist met de opbrengst van een webwinkel kunnen nieuwe digitaliseringprojecten worden gerealiseerd. Door de WHO en het beschikbaar stellen van open data ontstaan steeds meer frictiekosten. Daar werd wat eenvoudig overheen gestapt met de suggestie om aan het bestuur extra budgetten te vragen. Niet echt een realistische optie in deze tijd lijkt me.

Aansprakelijkheid

Wil je meer weten over wie aansprakelijk is bij open data, er  is een publicatie beschikbaar van Marc de Vries Aansprakelijkheid en open data.

Slot

Een dergelijke middag is altijd geslaagd als je naar huis gaat met het idee dat je iets geleerd hebt en dat was wat mij betreft zeker het geval. Vooral keynote van universitair hoofddocent UVA Tjeerd Schiphof was leerzaam. Mijn ervaringen van die middag beperken zich tot de presentaties, die ik heb bijgewoond.  Wie de reacties op Twitter nog eens wil nalezen, de hashtag is #opendatanu.

Eerdere bijdragen over WHO:

• Gevolgen WHO
•        Gratis scans als gevolg van WHO ?
•        Regionaal Archief Alkmaar en WHO