Historica Nanda van der Zee (1951-2014) is in maart overleden en in het NRC handelsblad van zaterdag 19 april is een necrologie gepubliceerd. Volgens de krant was ze eigenzinnig, ze beweerde dat koningin Wilhelmina in mei 1940 naar Engeland vluchtte voor haar eigen persoonlijke veiligheid. Ze was zo eigenzinnig dat ze ten behoeve van het samenstellen van een biografie over Presser geen gebruik wilde maken van de standaardverklaring, die archiefdiensten en ook het NIOD gebruiken. Ze wilde niet verklaren dat ze rekening moest houden met de belangen van de onderzochte personen en hun nabestaanden. Ook vond ze het censuur dat de toenmalige directeur van het RIOD (nu NIOD) Hans Blom , tevens een van haar critici, haar manuscript voor publicatie moest goedkeuren.

De archiefwet beoogt openbaarheid van archieven ouder dan 20 jaar. Uitzondering op die regel vormen bijvoorbeeld persoonsdossiers en benoemingen van burgemeesters. Ik heb zeer ruime beroepservaring met het fenomeen openbaarheid, maar niet eerder meegemaakt dat een burger weigert een dergelijke verklaring te ondertekenen. Ondanks mijn ervaring ben ik ook wel tegen andere vraagstukken aangelopen en de necrologie zette me aan het denken. Kan er bij het verlenen van de ontheffing van de openbaarheid wel altijd objectiviteit worden betracht ? Het is geen eenvoudige materie.

De dossiers van de raden van kinderbescherming zijn bijvoorbeeld een goed voorbeeld. Alleen de dossiers met de nummers 1 en 6 en in een andere periode met een 1 zijn bewaard. Ik heb weleens de boosheid van een raad voor de kinderbescherming voor lief genomen om de cliënt zijn eigen dossier in te laten zien. Een ander vraagstuk trof ik aan bij een gesloten  persoonsdossier in een archief van een gemeentebestuur, die nog in leven was en waarvan een historicus inzage wilde. Hij wilde er niet alleen inzage, maar ook over publiceren. Uiteindelijk zijn we na heel veel overleg tot een tevreden oplossing kunnen komen, waar zowel de historicus als de betrokken personen vrede mee hadden en hebben. Dat kost tijd, maar die tijd moet je nemen om de zorgvuldigheid te kunnen betrachten.

Hoe sta jij in deze materie ? Alles openbaar tenzij, en wat wel en wat niet ? Feitelijk heeft een en ander niet veel te maken met de werking van de archiefwet en de WOB, maar veel meer met de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP). Bij de gewenste wijziging van de Archiefwet is dit een belangrijk aandachtspunt, zeker als de termijn van 20 jaar verkort wordt.